“რუსებს მშვიდობა არ უნდოდათ - უნდოდათ წელში გატეხილი უკრაინა, რომელიც ვეღარასდროს იბრძოლებდა“ — ამბობს ოლექსი რეზნიკოვი, უკრაინის ყოფილი თავდაცვის მინისტრი, რადიო თავისუფლების ქართულ სამსახურთან ინტერვიუში.
ის იხსენებს, თუ როგორ და რატომ ჩავარდა სტამბოლის მოლაპარაკებები სამი წლის წინ, და საუბრობს უკრაინის ომზე, რომელსაც „ისტორიისა და სამხედრო ხელოვნების სახელმძღვანელოებში ისწავლიან“. უკრაინის ყოფილ თავდაცვის მინისტრს საქართველოზეც ვკითხეთ, უფრო ზუსტად კი ყბადაღებულ „მეორე ფრონტის“ კონსპირაციაზე.
შენიშვნა: ოლექსი რეზნიკოვთან ინტერვიუ ჩაწერილია საუდის არაბეთში, ჯიდაში გამართულ მოლაპარაკებებამდე. შეხვედრის შემდეგ კი აშკარა გახდა, რომ რეზნიკოვის მიერ ინტერვიუში გაკეთებული ყველა პროგნოზი სრულად გამართლდა…
რადიო თავისუფლება: ამ კვირაში სამი წელი შესრულდება იმ პირველი სამშვიდობო მოლაპარაკებებიდან - 28 თებერვალს უკვე ცხადი ხდება, რომ კრემლის გეგმამ, უკრაინა 3 დღეში დაეპყრო, კრახი განიცადა, მალე ისინი კიევიდან გამოვლენ, და 10-14 მარტს მხარეები - მათ შორის თქვენც ხართ - მოლაპარაკებების მაგიდას მიუსხდებიან, სტამბოლში. თავდაპირველი სიგნალები ოპტიმისტურია - ჩნდება იმედი, რომ მხარეები შესაძლოა, ცეცხლის შეწყვეტაზე შეთანხმდნენ კიდეც, მაგრამ საბოლოოდ, აქედან არაფერი გამოდის. რატომ?
ოლექსი რეზნიკოვი: სტამბოლის მოლაპარაკებებს წინ უძღოდა სამი შეხვედრა ბელარუსში – იქ ჰუმანიტარული დერეფნების გახსნაზე და ტყვეთა გაცვლაზე შევთანხმდით. სტამბოლში კი გაიმართა მოლაპარაკებების კულმინაციური ეტაპი, სადაც პრეზიდენტმა ერდოღანმა სცადა შუამავლის როლის შესრულება. მას გულწრფელად სჯეროდა, რომ ომის შეჩერება შეიძლებოდა.
მაგრამ ჩვენსა და რუსების მოლოდინებს შორის მკვეთრი კონტრასტი იყო. მათი მთავარი გზავნილი იყო: „კეთილი ინებეთ და დაგვნებდით.“ ჩვენ კი იქ დასანებებლად არ ჩავსულვართ. ჩვენ დროის მოგება გვჭირდებოდა – ჰუმანიტარული საკითხების მოგვარება, ტყვეების გაცვლა, და რაც მთავარია, დასავლეთის დარწმუნება, რომ ჩვენ საკმარისად ძლიერები ვიყავით, რომ ჩვენ გვერდით დარჩენილიყვნენ...
რადიო თავისუფლება: იმის გამო, რომ სპეციალური სამხედრო ოპერაცია ფაქტობრივად ჩავარდა, აპირებდნენ რუსები რაიმე დათმობაზე წამოსვლას?
ოლექსი რეზნიკოვი: არა. მათ მხოლოდ მოთხოვნები ჰქონდათ. უფრო სწორად, „წინადადებები“: რომ შეგვეცვალა კონსტიტუცია და უარი გვეთქვა ნატოზე. რუსული ენა უნდა გვექცია მეორე სახელმწიფო ენად. გვაიძულებდნენ შეიარაღებული ძალების არასერიოზულ მინიმუმამდე შემცირებას – მათ შორის, ტანკების, ავიაციის, საარტილერიო სისტემების რაოდენობის მკვეთრ შეზღუდვას. ასევე, [მოთხოვნებს შორის იყო] ყველა რუსულენოვანი რეგიონისთვის განსაკუთრებული სტატუსის მინიჭება – და კიდევ სხვა უამრავი ბოდვა. რუსებს მშვიდობა არ უნდოდათ — უნდოდათ წელში გატეხილი უკრაინა, რომელიც ვეღარასდროს იბრძოლებდა. ჩვენ ვთქვით: არა. ჩვენ კონსტიტუციას არ შევცვლით, რადგან უკრაინელი ხალხის უმრავლესობას ნატოსა და ევროკავშირისკენ სვლა სურს. ეს არ არის ჩვენი გადასაწყვეტი, ეს არის ჩვენი ქვეყნის სახელმწიფოებრივი არჩევანი.
რუსები ლამის გაჰკიოდნენ, რომ „ნატოს ექსპანსია“ საფრთხეს უქმნიდათ. ჩვენ ვპასუხობდით, რომ მხოლოდ კეთილმეზობლური, მშვიდობიანი ურთიერთობები გვსურდა რუსეთთან. მას შემდეგ, რაც უკრაინაში შეიჭრნენ - და მეტწილად, სწორედ ამ შეჭრის გამო, ნატოს ორი ახალი წევრი შეემატა – შვედეთი და ფინეთი. ახლა რუსებს ბევრად უფრო გრძელი საზღვარი აქვთ ნატოსთან. თუ მართლაც ნატოს შეკავება სურდათ, სერიოზული წარმატებაა, ვერაფერს იტყვი...
რადიო თავისუფლება: დღემდე იწერება, რომ მაშინ კიევი მზად იყო, თუნდაც დროებით, ნატოსკენ სწრაფვა გაეყინა, თუ დანარჩენ საკითხებზე შეთანხმებას შეძლებდნენ. ეს სიმართლეა?
ოლექსი რეზნიკოვი: არცერთ იმ შეხვედრაზე, რომელშიც მე ვმონაწილეობდი, მსგავსი რამ არ განგვიხილავს.
მეორე მხრივ, ჩემი მთავარი ფოკუსი მაინც ჰუმანიტარული დერეფნების ორგანიზება და ტყვეების გაცვლა იყო. მაგრამ გულწრფელად გეტყვით – არ მჯეროდა, რომ რუსები რაიმე სხვა შეთანხმებას დაიცავდნენ, კიდევაც რომ შევთანხმებულიყავით რამეზე. მე ორი წელი ვმუშაობდი რუსებთან, მინსკის პროცესში – უკრაინის დელეგაციის თავმჯდომარის მოადგილე ვიყავი. უამრავი საათი გამიფლანგავს მათთან „მოლაპარაკებებში“ ბერლინსა და პარიზში, „ნორმანდიის ფორმატში“. და იმ ორწლიანი პროცესიდან ერთი რამ ზუსტად გავიგე: ისინი არასდროს იცვლიან პოზიციას, თუ არ აიძულებ. არანაირი კეთილსინდისიერება, არანაირი რეალური მზადყოფნა მოლაპარაკებისთვის. ეს ყველაფერი მათი მხრიდან უბრალოდ თამაში იყო. „გვისრულებდნენ“.
რადიო თავისუფლება: უკრაინა დროს იგებდა, ცდილობდა დასავლეთის მხარდაჭერის მობილიზებას. რუსები რის მიღწევას ცდილობდნენ?
ოლექსი რეზნიკოვი: კარგი კითხვაა. ვფიქრობ, უბრალოდ გაოგნებულები იყვნენ, რომ მათი თავდაპირველი, სამდღიანი გეგმა ჩაიშალა, რომ ყვავილებით არ დახვდნენ უკრაინაში.
მოლაპარაკებებისას ვაკვირდებოდი რუსული დელეგაციის რეაქციებს. მთავარი ფიგურა რომან აბრამოვიჩი იყო – ის იყო ერთადერთი, ვისაც კრემლთან პირდაპირი კავშირი ჰქონდა. დანარჩენები მხოლოდ დეკორაციის ფუნქციას ასრულებდნენ. ის აშკარად შოკირებული ჩანდა - როგორც ზოგადად ომის დაწყების გადაწყვეტილებით, ასევე იმით, თუ როგორ განვითარდა მოვლენები...
სადღაც გულში იმედი გვქონდა: იქნებ, ამჯერად მაინც მიხვდნენ, რომ შეცდომა დაუშვეს და უკან დაიხიონ? აი, ვილაპარაკოთ - იქნებ, ახლა, როცა გაიაზრეს, რომ მაგრად „ჭამეს“, ახლა მაინც რაიმე გზა ვიპოვოთ ამ ომიდან გამოსასვლელად? დღეს, ომიდან სამი წლის თავზე, თამამად შეიძლება თქმა, რომ ჩვენი მაშინდელი იმედები ფუჭი და გულუბრყვილო აღმოჩნდა.
რადიო თავისუფლება: ასევე, დღემდე ხშირად იწერება, თითქოს უკრაინასა და რუსეთს შორის შეთანხმება ხელმოწერის პირას იყო, მაგრამ სწორედ მაშინ, დიდი ბრიტანეთის მაშინდელმა პრემიერ-მინისტრმა, ბორის ჯონსონმა, ზელენსკის ურჩია, ზავი არ მიეღო და ბრძოლა გაეგრძელებინა. ეს მართალია?
ოლექსი რეზნიკოვი [იცინის]: ეს უბრალოდ ურბანული ლეგენდაა. ბორის ჯონსონი ყოველთვის ძალიან აქტიურად გვიჭერდა მხარს, ზელენსკისთან ძალიან კარგი ურთიერთობა ჰქონდა. ბრექსიტის წყალობით, ევროკავშირის ბიუროკრატიის „დიპლომატიური ხელბორკილებისგან“ თავისუფალი იყო.
მას ნამდვილად სძულს პუტინი და ამაზე ღიად საუბრობდა. მაგრამ მოლაპარაკებებზე მისი მხრიდან რაიმე კონკრეტულ მითითებასა თუ რჩევაზე არასოდეს მსმენია. კიდევ ერთი რამ: ზელენსკი გადაწყვეტილებებს თავად იღებს. ვერავინ, ერთი კი არა, ასი ბორის ჯონსონიც ვერ დაიყოლიებდა რაიმე ისეთის გაკეთებაზე, რასაც თვითონ ქვეყნის ინტერესების საწინააღმდეგოდ მიიჩნევდა...
რადიო თავისუფლება: სანამ მიმდინარე მოლაპარაკებებზე გადავიდოდეთ, უნდა გკითხოთ პრეზიდენტ ტრამპის გადაწყვეტილებაზე – უკრაინისთვის სამხედრო დახმარების მიწოდების შეწყვეტას ვგულისხმობ. რა შედეგი ექნება ამას?
ოლექსი რეზნიკოვი: ეს მოსალოდნელი იყო, ველოდი ამას და ძნელად განსაჭვრეტი ნამდვილად არ ყოფილა. ეს აბსოლუტურად გასაგები ბერკეტია, პირველი ეტაპია ძალიან მკაცრი მოლაპარაკებებისა - ვფიქრობ, ეს ფაზაა, რომელსაც გავივლით. ეს უბრალოდ სიგნალია. არ ვფიქრობ, რომ ომის მიმდინარეობაზე კატასტროფული გავლენა ექნება. ეს უფრო გზავნილია: „ბიჭებო, მოგიწევთ თქვენი მოლოდინები ცოტა შეკვეცოთ, რეალისტურად იფიქრეთ და გათვლები გააკეთეთ – ჩვენ გარეშე თუ ჩვენ გვერდით, ეს უკვე თქვენი გადასაწყვეტია.“
რადიო თავისუფლება: ექსპერტების დიდი ნაწილი მიიჩნევს, რომ თუ ამერიკა სამხედრო დახმარებას არ აღადგენს, უკრაინა მხოლოდ ზაფხულამდე თუ შეძლებს სამხედრო ოპერაციების დღევანდელი ტემპებითა და მასშტაბებით წარმოებას. თქვენ, ფაქტია, ასე არ ფიქრობთ. რატომ?
ოლექსი რეზნიკოვი: მათ, ვინც ასე ფიქრობს, ავიწყდებათ, რომ სამი წლის წინ ეს ომი სხვა ტიპის ომი იყო. მაშინ ეს იყო კლასიკური, ტრადიციული ომი – საარტილერიო დუელები, ტანკები, ქვეითები, ავიაცია და ა.შ. დღეს კი ახალ ტიპის ომში ვართ, სადაც საბჭოთა ტექნიკასა და ნატოს სტანდარტის თანამედროვე შეიარაღებას ერთდროულად ვიყენებთ, და რაც მთავარია, ვიმყოფებით სრულიად ახალ – ელექტრონული ომის ეტაპზე, დრონების ომში, სადაც მასობრივად გამოიყენება უპილოტო სისტემები – ჰაერში, ხმელეთსა თუ ზღვაში. და მათ უდიდეს ნაწილს ჩვენ თვითონვე ვაწარმოებთ. ეს არის, ერთი მხრივ, ბოლო დიდი ტრადიციული ომი კაცობრიობის ისტორიაში და ამავდროულად, ახალი თავის დასაწყისი ომის ხელოვნებაში - ეს ომი აუცილებლად მოხვდება სამხედრო ისტორიის სახელმძღვანელოებში, როგორც ახალი სტანდარტი.
რაც შეეხება თეთრი სახლის გადაწყვეტილებას, მას უფრო მეტი გავლენა ექნება მშვიდობიან მოსახლეობაზე, ვიდრე თავად ფრონტზე. ეს ნიშნავს, რომ მშვიდობიანი მოსახლეობაში მსხვერპლი მეტი იქნება. არ მესმის, როგორ შეიძლება ეს იყოს აშშ-ის ინტერესებში.
რადიო თავისუფლება: ანუ დარწმუნებული ხართ, რომ უკრაინა ბრძოლას ნებისმიერ შემთხვევაში გააგრძელებს – ამერიკული დახმარების გარეშეც?
ოლექსი რეზნიკოვი: სხვა გზა გვაქვს? ეს თვითგადარჩენის საკითხია. რუსები მათთვის ასე საყვარელ „სალიამის ტაქტიკას“ არ შეეშვებიან. ნაჭერ-ნაჭერ ეცდებიან მიწის აწაპნას, მერე დროებით გაჩერდებიან, შემდეგ ეცდებიან მორიგი ნაჭერი „დაითრიონ“.
ამიტომ სხვა გზა უბრალოდ არ არსებობს – ბრძოლისთვის მუდმივად მზად უნდა ვიყოთ.
რადიო თავისუფლება: ზელენსკისა და ტრამპის ბოლო შეხვედრამ თეთრ სახლში, რბილად რომ ვთქვათ, არცთუ კარგად ჩაიარა. მაინც რა მოხდა, თქვენი აზრით?
ოლექსი რეზნიკოვი: ემოციების ჯახი. როცა ორივე მხარე გადალახავს ემოციურ ფონს, დარწმუნებული ვარ, ისევ დაბრუნდებიან მოლაპარაკების მაგიდასთან. დიპლომატიაში ემოციები მხოლოდ ბარიერია – მოლაპარაკებისას მთავარია ინტერესები და ის, თუ როგორ მიაღწიო შედეგს. თუ შენი ინტერესები გასაგებია ჩემთვის და ჩემი ინტერესები გასაგებია შენთვის, მაშინ შეგვიძლია შეხვედრის წერტილის ძიება დავიწყოთ.
ამავე პრინციპით შეიძლება აიხსნას მინერალების შეთანხმებაც. ახლა ტრამპს შეუძლია რუსებს უთხრას: „მე უნდა დავიცვა ამერიკის ინტერესები უკრაინაში.“ ჟანრის კლასიკაა.
რადიო თავისუფლება: უკრაინისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია უსაფრთხოების გარანტიები. როგორ უნდა მიიღოს ისინი ამ ადმინისტრაციისგან?
ოლექსი რეზნიკოვი: თეთრი სახლის დღევანდელი პოლიტიკაა ევროპელები დაარწმუნოს, რომ სწორედ ევროპას მოუწევს უკრაინის უსაფრთხოებისათვის „ჩეკზე ხელის მოწერა“ - და არა მხოლოდ უკრაინის, არამედ მთელი ევროპის. აშშ „დროშას ააფრიალებს“, მაგრამ ხარჯები ევროპამ უნდა დაფაროს.
და ეს არაა ალოგიკური – უკრაინის უსაფრთხოებაში ინვესტირება ნიშნავს, რომ ევროპის აღმოსავლეთ ფლანგს საიმედო ფარი ექნება.
რადიო თავისუფლება: ბოლო კითხვა ამერიკაზე, სანამ ევროპაზე გადავალთ - ამერიკა აპირებს გამოიძიოს, სად გაქრა უკრაინისთვის გაწეული 100 მილიარდი დოლარის სამხედრო დახმარება. არის რამე გამოსაძიებელი?
ოლექსი რეზნიკოვი: მხოლოდ ერთს ვიტყვი: თუ რამეა გამოსაძიებელი, თუ რამე მართლაც დაიკარგა, ის დაიკარგა აშშ-ის ტერიტორიაზე. იქ ეძებონ.
რადიო თავისუფლება: ევროპაზე გადავიდეთ. რეალისტურად რომ შევხედოთ, რას უნდა ველოდოთ მათგან – სამხედრო დახმარების კუთხით, როგორც მოკლე, ისე საშუალოვადიან პერსპექტივაში?
ოლექსი რეზნიკოვი: ევროპას ძალიან სერიოზული სამხედრო ინდუსტრია უმაგრებს ზურგს – გერმანია, საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, სკანდინავიის ქვეყნები. საკმარისი იქნება მხოლოდ სამი სახელი – Saab, Rheinmetall და Thales. მათ საკმარისი მარაგებიც აქვთ და წარმოების გაფართოებაც შეუძლიათ. თუ საქმეს სერიოზულად მიუდგებიან, ყველაფერი შესაძლებელია.
რადიო თავისუფლება: რაც შეეხება „მსურველთა კოალიციას“ და მის პოტენციურ სამშვიდობო კონტინგენტს – განზრახვა ცალსახად კეთილშობილურია, მაგრამ როგორ იქცევა ის რეალობად? რატომ უნდა დათანხმდეს რუსეთი ამას, რის სანაცვლოდ?
ოლექსი რეზნიკოვი: ვფიქრობ, რუსეთი მხოლოდ მაშინ დათანხმდება, თუ სანაცვლოდ თავის მხარესაც მიიღებს ვინმეს [სამშვიდობო ჯარებში], ვისაც თავისიანად მიიჩნევს. მაგრამ, გარკვეულწილად, ამ ახალი ტიპის ომში ადგილზე ჯარების ყოფნა აღარ არის ისეთი გადამწყვეტი, როგორც ტრადიციულ კონფლიქტებში.
რადიო თავისუფლება: და ბოლოს, მინდა გკითხოთ ერთ თემაზე, რომელსაც იყენებენ როგორც საქართველოში, ისე მოლდოვაში ანტიდასავლური და ანტიუკრაინული სენტიმენტების გასაღვივებლად: რომ თითქოს კიევი თბილისსა და კიშინიოვს მეორე ფრონტის გახსნას აიძულებდა. და როგორც მაშინდელ თავდაცვის მინისტრს, ასეთი თემაზე სავარაუდოდ თქვენთან კონსულტაციის თუ დისკუსიის გარეშე არავინ დაიწყებდა ფიქრს. ასე რომ - არსებობდა თუ არა კიევის მხრიდან რაიმე ზეწოლა, რომ საქართველოს მეორე ფრონტი გაეხსნა?
ოლექსი რეზნიკოვი: არა. ეს სრული სიცრუეა. რუსული საინფორმაციო ომის ნაწილია. ჩვენ ძალიან კარგად გვესმის, რამდენად მგრძნობიარე თემებია მოლდოვისთვის და საქართველოსთვის დნესტრისპირეთი და აფხაზეთი. გარდა ამისა, რა სამხედრო ინტერესი ან სარგებელი უნდა მიგვეღო აქედან? საქართველოს ტერიტორიაზე მეორე ფრონტი, საუკეთესო შემთხვევაში, რამდენიმე დღე გაძლებდა. ნებისმიერი სერჟანტი გეტყვით ამას. ეს როგორ შეიძლება ჩვენი ინტერესის ნაწილი ყოფილიყო? სხვა რელიეფი, სხვა სამხედრო სტრატეგია, სხვა შეიარაღება.
ჩემს მინისტრობისას მსგავსი რამ რომ განხილულიყო, აუცილებლად მეცოდინებოდა. და სრული პასუხისმგებლობით გეუბნებით – არ ყოფილა არცერთი მცდელობა, არანაირი ზეწოლა კიევის მხრიდან. ეს არასდროს ყოფილა ჩვენი პოლიტიკის ნაწილი.
ამის გარდა, მინდა დავამატო, რომ ჩვენ ძალიან ვაფასებთ იმას, რასაც ქართველები აკეთებენ და უკვე გააკეთეს უკრაინისთვის. უამრავი ქართველი იბრძვის უკრაინაში.
ჩემს საკუთარ ნათესავებს, რომლებიც რუსეთმა ლტოლვილებად აქცია, პირველ რიგში ბათუმში ჰქონდათ თავშესაფარი, სანამ პოლონეთში გადავიდოდნენ. ასე რომ, ქართველების გაწეულ დახმარებას ნამდვილად ვაფასებთ.